बिनधास्त तरीही संवेदनशील, बेफिकीर तरीही हळव्या, खोडकर तरीही तरल अशा Kishore Kumar यांना वाढदिवसानिमित्त आदरांजली

आपल्या सुमधूर आवाजाने रसिकांच्या मनावर अधिराज्य गाजवणारे महान गायक किशोर कुमार यांची आज जयंती आहे. त्यांनी हिंदी, बंगाली, आसामी, गुजराती, भोजपुरी, कन्नड, मल्याळम आणि उर्दूत गाणी गायली. त्यांचा जन्म ४ ऑगस्ट १९२९ रोजी मध्यप्रदेशातील खंडवा येथे झाला होता. त्यांचे खरे नाव आभास कुमार गांगुली होते. पण नंतर त्यांनी ते बदलून किशोर कुमार असे ठेवले. भारतीय चित्रपटसृष्टीच्या इतिहासात आजवर अनेक गायक, अभिनेते, दिग्दर्शक होऊन गेले. पण ज्याची बरोबरी आजवर कुणीही करू शकलेलं नाही आणि कुणी करू शकतही नाही असे अभिनेते म्हणजे किशोर कुमार. त्या काळातील अतिशय प्रभावशाली व्यक्तिमत्व म्हणून किशोर कुमार ओळखले जायचे. आज ४ ऑगस्ट रोजी कुमार यांचा वाढदिवस आहे. त्यांच्या काही आठवणींना आज इथे, या लेखात उजाळा देण्याचा प्रयत्न केला आहे.

अगदी गल्ली पासून ते दिल्ली पर्यंत, अगदी अबालवृद्धांमध्ये  आजही एक आवाज प्रत्येकाच्या मनाला आनंद देऊन जातो तो आवाज The King of Playback Singing किशोर कुमार यांचा. किशोर कुमार हे उत्तम अभिनेते तर होतेच परंतु ते अद्वितीय असे गायकसुद्दा होते. मस्तीखोर आवाज, गाण्यामध्ये काही अशा म्हुर्क्या घेत असत ज्यातून ते गाण हे सामान्य माणसाच्या मनाला अधिक भीडायचं किंवा आजही भिडत. त्यांचा आवाज अगदी मृदू होता. त्यांचा आवाज म्हणजे जणू रखरखीत उन्हात हळूच एक वाऱ्याची झुळूक यावी असा होता. त्यांनी काही चित्रपटांमध्ये गाण्यासोबतच अभिनयात सुद्धा आपला ठसा उमटवला. त्यांनी कधीच गाणं हा प्रकार शिकला नाही आणि म्हणूनच कदाचित त्यांच्या आवाजात भावभावना या ओतप्रोत भरलेल्या जाणवतात. त्यांनी गायलेली गाणी ही आजतागायत अमर आहेत आणि त्या गाण्यांच्या रूपाने ते ही अमर आहेत. पार्श्वगायक, अभिनेता, परफॉर्मर असे बहुपेडी व्यक्तिमत्व लाभलेल्या किशोरकुमार यांच्या स्वभावात लोभस पैलू आणि अचंबित करणारे कंगोरे होते. त्यांच्या गाण्यांची जादू अद्याप संपलेली नाही. ती त्यांची ठळक ओळख. मात्र, त्याबरोबरच या कलंदर कलाकाराच्या समग्र, अलौकिक वाटाव्या अशा आयुष्यावर आधारित अनिरुद्ध भट्टाचार्य आणि पार्थिव धर यांनी ‘किशोर कुमार : दि अल्टिमेट बायोग्राफी’ या पुस्तकात वेध घेतला आहे. लेखकांनी जवळपास तीन दशके केलेल्या सखोल संशोधनाची फलश्रुती म्हणजे हे पुस्तक. ही मेहनत पानोपानी दृग्गोचर होते.

मध्य प्रदेशातील खांडवा येथे किशोरकुमार यांचे गेलेले बालपण, त्या गावाशी असलेले अतूट स्नेहबंध, संगीताची उपजत आवड, महाविद्यालयात असताना शिक्षणापेक्षा गाण्यातच असणारे स्वारस्य, दुबे नावाच्या प्राध्यापकाने ‘गाने बजाने से जीवन नहीं चलेगा’ असा सल्ला दिल्यावर ‘सर, मैं इसी में अपना करियर बनाउंगा’ असे दिलेले उत्तर, शास्त्रीय संगीत शिकण्याची परवानगी घरातून मिळण्याची शक्यता नसूनही चित्रपट आणि गाण्यांच्या क्षेत्रातच जाण्याची असणारी ऊर्मी, त्यातून मुंबईला येण्याचा निर्णय, मुकेश, मन्ना डे असे गायक असताना किशोरला सुरुवातीस हिंदी चित्रपटसृष्टीत मिळालेला नकार, नंतर बंगाली आणि हिंदी चित्रपटांत त्यांचे गाणे म्हणजे चलनी नाणेच होते. अभिनेता म्हणून केलेल्या भूमिका, दिग्दर्शन आणि निर्माता म्हणून मुशाफिरी हा सारा विस्तृत पट म्हणजे त्यांचे जीवन. त्यांची अशी अनेक गाणी आहेत ज्यात त्या गाण्यामागे अनेक कहाण्या लपल्या आहेत. त्यांचं गाण्यांप्रतीच प्रेम सुद्धा अफाट होत. गाणं ज्या परिस्थितीतील आहे त्या परिस्थिती नुसार त्यांचे वागणे त्यातून गाण्यात येणार जिवंतपणा हे सर्व सौन्दर्य हे त्यांच्याच आवाजात आहे. यावरून त्यांचा एक प्रसंग होता एक गाणं होत जे गाणं त्यांनी टोव्हेल परिधान करून गायलं होत. ते गाणं नंतर पुढे खूप प्रसिद्ध तर झालच आणि अजरामर सुद्धा ठरलं.