गणपती बाप्पा हे प्रत्येकासाठी खूप जासृ लोकप्रिय आहेत. आणि त्यातच लालबागचा राजा ( Lalbagcha raja) हे मुंबईतील सर्वात लोकप्रिय सार्वजनिक गणेश मंडळापैकी एक आहे. लालबागचा राजा मुंबईत गणेशोत्सवाच्या पवित्र दिवसांमध्ये सर्वाधिक चर्चेतला विषय असतो. दक्षिण मुंबईतील सर्वात प्रसिद्ध गणेश मंडळांपैकी एक आहे.
लालबागचा राजा सार्वजनिक गणेशोत्सव मंडळाची (ganeshutsav started ) स्थापना १९३४ मध्ये झाली. मुंबईच्या लालबाग, परळ परिसरात आहे. गणेश मंडळ त्याच्या १० दिवसांतील उत्सवांमध्ये लाखो लोकांना आकर्षित करते. या प्रसिद्ध गणपतीला ‘नवसाचा गणपती’ म्हणूनही ओळखले जाते. हा गणपती नवसाला पावतो अशी सर्व भाविकांमध्ये समझ आहे. लालबागमध्ये बसवलेली गणपतीची मूर्ती पाहण्यासाठी लोक लांबून – लांबून येतात आणि हे भक्त कित्येक तास (२० ते २५ तास) रांगेत उभे असतात. लालबागचा राजा मुंबईसह संपूर्ण देशात इतका ओळखला जातो की सामान्य जनतेपासून ते मोठ्या स्टार्सपर्यंत प्रत्येकजण बाप्पाचे दर्शन घेण्यासाठी नक्की येतो. येथील मूर्ती दरवर्षी सुमारे १४ ते २० फूट उंच वाढते. तसेच अनेक मोठे सेलिब्रिटी (celebrity comes) येथे दर्शनासाठी येतात.
जेव्हा स्वातंत्र्य संग्राम शिगेला होता त्या काळात लालबागचा मंडळाची निर्मिती झाली. पूर्वी गिरणी कामगार, तुटपुंजे दुकानदार आणि मच्छीमार मुंबईतील दादर आणि परळला लागून ( dadar ,paral) असलेल्या लालबागमध्ये राहत असत. येथील पेरू चाळ बंद केल्यामुळे त्यांच्या उत्पन्नाचे स्त्रोत हिरावून घेतली. उन्हाळ्यात मोकळ्या आकाशाखाली माल विकायचे. लालबागमध्ये दुकानासाठी जमीन मिळाल्यास ते येथे गणपतीची स्थापना करतील या त्रासातून मुक्त होण्यासाठी दुकानदार आणि मजुरांनी असा नवस केला. अखेरीस गजाननने त्याचे ऐकले आणि जमीन मिळवली. तेव्हापासून त्यांनी येथे गणेशमूर्तीची प्रतिष्ठापना केली. दुकानदारांनी ( shopkeeper started) देणगी जोडून बाजारपेठ बांधली. यानंतर १२ सप्टेंबर १९३४ रोजी येथे गणपतीच्या मूर्तीची स्थापना करण्यात आली. लोकांच्या इच्छा पूर्ण झाल्या असल्याने गणेशाला व्रतांचा गणपती असेही म्हणतात. नंतर, प्रसिद्धीच्या वाढीवर, लालबागचे गणेश जी हे लालबागचा राजा म्हणून ओळखले जाऊ लागले. १९३४ पासून आत्तापर्यंत दरवर्षी बसवलेली गणेशाची मूर्ती कांबळी घराण्याच्या मूर्तिकारांकडून बनवली जात आहे. कारण ते सुरुवातीपासूनच त्याच्याशी संबंधित आहेत. कांबळी कुटुंबाने लालबाग राजाच्या रचनेचे पेटंट घेतले आहे. मूर्ती बनवण्याचे काम पिढ्यानपिढ्या प्रगती करत आहे. लालबागचा गणपतीच्या मूर्तीचे आणखी एक वैशिष्ट्य म्हणजे ती बाहेरून विकत घेतली जात नाही, पण ती मूर्ती जिथे बसवली जाते तिथे बनवली जाते.
१९५८ सालानंतर गणरायाच्या दर्शनासाठी येणाऱया भाविकांची रीघ वाढत चालली. उत्सवाला जत्रेचे स्वरुप प्राप्त झाले. इ.स. १९४८ ते इ.स. १९६८ या काळात मंडळाने काही चांगल्या प्रथा निर्माण केल्या. श्री सत्यनारायणाची महापूजा व पानसुपारी समारंभ ही त्यापैकी काही प्रथा आहे. या समारंभात समविचारी संस्था व विविध सार्वजनिक गणेशोत्सव मंडळ तसेच मंडळास मदत करण्यात तत्पर असलेल्या व्यक्तिंचा आदर सत्कार करण्यात येतो. ही प्रथा आजतागायात चालू आहे. तसेच दर्शनोत्सुक भाविकांची व्यवस्था करण्यासाठी विविध मंडळाची जागरण पद्धत सुरु केली. त्याच कालावधीत विभागातील गणेशोत्सव मंडळाबरोबरच कुंभारवाडा, दुर्गादेवी, डंकनरोड, नवी अमृतवाडी, कामाठीपुरा, खेतवाडी या गणेशोत्सव मंडळांशी देखील जिव्हाळयाचे संबंध प्रस्थापित केले ते पुढे दृढ होत गेले व यापुढे आणखी दृढ होत जातील याबद्दल शंका नाही.
हे ही वाचा :-
यंदा जनतेला महाडाचं ‘दिवाळी गिफ्ट’
घरच्याघरी सोप्या पद्धती वापरून करा… बाप्पाचे डेकोरेशन
