पंढरीची वारी जयाचीये कुळी। तयाची पायधुळी लागो मज।।१।।
तेणे त्रिभुवनी होईन सरता। नलगे पुरुषार्थी मुक्तिचारी ।।२।।
आषाढी वारी म्हंटली की पंढरपूर, कीर्तन यांसारख्या अनेक गोष्टी आठवतात. एकूण सर्वच भक्त हे अगदी भक्तीभावाने एकत्र येतात. सर्व धर्मीय भक्ती भावाने एकच ताटात जेवतात. आता या सर्वांचे आरोग्य उत्तम राहणे गरजेचे आहे. यासाठी राज्य सरकारने फार महत्वपूर्ण पावल उचलली आहेत. MPCB ने आषाढी वारी २०२४ दरम्यान प्रदूषण रोखण्यासाठी इंद्रायणी नदी, STP आणि उद्योगांचे २४x७ निरीक्षण सुरू केले आहे.
महाराष्ट्र प्रदूषण नियंत्रण मंडळाने (MPCB) २०२४ मधील आषाढी वारी यात्रेदरम्यान इंद्रायणी नदीतील प्रदूषणाचे निरीक्षण करण्यासाठी आणि प्रदूषण कमी करण्यासाठी एक व्यापक उपक्रम सुरू केला आहे. मुंबईतील MPCB मुख्यालयाच्या निर्देशांचे पालन करून, पुण्यातील प्रादेशिक अधिकाऱ्याने इंद्रायणी नदी, सांडपाणी प्रक्रिया प्रकल्प (STP) आणि संबंधित उद्योगांचे चोवीस तास देखरेख आणि नमुने घेणे लागू केले आहे.
- मुख्य अधिकाऱ्यांना पाण्याच्या गुणवत्तेच्या मानकांची पूर्तता करण्यासाठी पुरेसे STP आणि सांडपाणी वाहिन्यांचे जाळे बसवण्याचे निर्देश देण्यात आले आहेत.
- नाल्यातील प्रदूषण कमी करण्यासाठी नाला दुरुस्तीसाठी दुरुस्ती वर्क ऑर्डर काढली आहे.
या सरकारच्या निर्णयावर एमपीसीबीचे अध्यक्ष सिद्धेश रामदास कदम (Sidhdhesh Kadam) म्हणाले, “आषाढी वारी यात्रेदरम्यान इंद्रायणी नदीचे पर्यावरणीय आरोग्य जतन करण्यासाठी आणि प्रदूषणमुक्त वातावरण सुनिश्चित करण्यासाठी MPCB कटिबद्ध आहे. या उपाययोजनांचा उद्देश नैसर्गिक अधिवास व आरोग्य तसेच यात्रेकरू आणि रहिवासी या दोन्हींचे संरक्षण करणे हे आमचे उद्दिष्ट आहे.“
इंद्रायणी नदीतील प्रदूषण शोधण्यासाठी आणि कमी करण्यासाठी सांडपाणी प्रक्रिया केंद्रे (STPs) आणि औद्योगिक उत्सर्जनावर लक्ष केंद्रित करून त्याचे निरीक्षण करून इंद्रायणी नदीचे सतत निरीक्षण आणि नमुने घेण्यात येतील. आळंदी नगरपरिषद, देहू गाव नगर पंचायत, देहू रोड कॅन्टोन्मेंट बोर्ड, लोणावळा नगरपरिषद, तळेगाव दाभाडे नगरपरिषद आणि वडगाव नगर पंचायतीच्या मुख्याधिकाऱ्यांना नोटिसा बजावण्यात आल्या आहेत. हे निर्देश जल (प्रदूषण प्रतिबंध आणि नियंत्रण) कायदा, १९७४ आणि पर्यावरण (संरक्षण) कायदा, १९८६ चे पालन सुनिश्चित करण्यासाठी त्याच्या अधिकारक्षेत्रातील सर्व सांडपाण्यावर प्रक्रिया करणे अनिवार्य करण्यात आले आहे.
हा उपक्रम जलचर जीवन आणि सार्वजनिक आरोग्याचे रक्षण करण्यासाठी नैसर्गिक पाणवठ्यातील पाण्याची गुणवत्ता राखण्याच्या महत्त्वावर भर देतो. हे इंद्रायणी नदीत फोम तयार करणे आणि जलकुंभाच्या वाढीसंबंधी सार्वजनिक तक्रारी आणि मीडिया अहवालांचे निराकरण करते. राष्ट्रीय हरित न्यायाधिकरणा (NGT) ने १२ फेब्रुवारी २०२४ रोजी कुदळवाडीच्या प्रसिद्ध प्रकाशनात प्रकाशित झालेल्या एका बातमीची स्वतःहून दखल घेतली आहे आणि MPCB ला सविस्तर अहवाल दाखल करून सुधारात्मक कारवाई करण्याचे निर्देश दिले आहेत.
यात प्रक्रिया न केलेले घरगुती आणि औद्योगिक सांडपाणी हे प्रमुख प्रदूषक म्हणून ओळखले गेले आहे, लोणावळा ते आळंदीपर्यंतचे प्रदूषण पॉइंट अनेक स्थानिक प्राधिकरणांच्या अधिकारक्षेत्रात येतात. MPCB ने प्रदुषण नियंत्रणासाठी शिफारशी जारी केल्या आहेत, ज्यात नदीचा नैसर्गिक प्रवाह सुनिश्चित करण्यासाठी बंधाऱ्यांचे नियमित निर्जंतुकीकरण करणे, विहित विसर्जन मानकांची पूर्तता करण्यासाठी विद्यमान STP चे अपग्रेड करणे आणि स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या द्वारे सांडपाणी प्रक्रिया प्रकल्पांची स्थापना आणि देखभाल जाण्यासाठी निधी आरक्षित करणे याचा समावेश आहे. नदी प्रदूषण रोखण्याचे महत्त्व अधोरेखित करण्यासाठी जनजागृती मोहीम ही राबविण्यात येणार आहे.
नाल्यांवरील प्रक्रियेचा तपशीलवार प्रकल्प अहवाल तयार करणाऱ्या आयआयटी मुंबई साठी इन-सीटू स्वच्छता आणि प्रदूषण कमी करण्याच्या प्रकल्पांसह तत्काळ उपाययोजना सुरू केल्या आहेत.
हे ही वाचा:
“तिजोरीत खळखळाट, अन् थापांचा सुळसुळाट” असे म्हणत पावसाळी अधिवेशनाचा तिसरा दिवस दणाणून सोडला
कुरकुरीत भेंडी करताना ‘या’ टिप्स वापरून पाहा, नक्कीच होईल फायदा…