स्वातंत्र्यलढ्यातील एक बुलंद आवाज हरपला ..

अशा स्त्रीला अन्नपूर्णा मानणाऱ्या अश्या प्रेमाताई पुरव यांचा जन्म १५ ऑगस्ट १९३५ रोजी गोव्यात झाला. त्या अगदी लहानपणापासूनच निडर, कार्यतत्पर होत्या. वयाच्या बाराव्या वर्षी त्यांनी स्वातंत्र्य संग्रामात भाग घेतला. त्यानंतर गोवा मुक्ती आंदोलनातदेखील त्यांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली. गोवा पोर्तुगीजांच्या जोखडातून मुक्त झाल्यावर त्यांनी आपले सर्व आयुष्य महिलांना उद्योजिका बनवून त्यांना आर्थिकदृष्ट्या सबळ करण्याच्या कार्यात झोकून दिले. प्रेमाताई म्हणजे सामाजिक कार्य, महिलांचे शिक्षण आणि पर्यावरण रक्षणासाठी कटिबद्ध असणाऱ्या कार्यकर्त्या आहेत. प्रेमा पुरव यांनी महिलांसाठी दादर येथे ६० वर्षापूर्वी ‘अन्नपूर्णा’ नावाचा स्तुत्य उपक्रम सुरू केला. साधारण १९८० च्या सुमारास प्रेमा यांनी नवी मुंबई येथे सिडकोकडून या संस्थेसाठी एक प्लॉट मिळवला. या ठिकाणी एक स्वयंपाकघर तयार करून अनेक महिलांना त्यांनी उद्योग उपलब्ध करून दिला.

स्त्रीया या आर्थिकदृष्ट्या स्वावलंबी व्हाव्यात म्हणून त्यांनी काही महिलांना बरोबर घेऊन १९७५ साली ‘अन्नपूर्णा महिला मंडळा’ ची स्थापना केली व भाजीपोळीचे डबे पुरवायला सुरुवात केली. १९८२ साली गिरणी कामगारांच्या अभूतपूर्व संपानंतर मुंबईतील गिरण्या बंद पडल्या. कामगार कायदे बदलल्यावर गिरणी व्यवसायातून स्त्रिया बाहेर फेकल्या गेल्या होत्या तेव्हा त्यांनी कामगारांच्या घरातील स्त्रियांना खाणावळ चालवण्याचे धडे दिले, म्हणजे १९५०-५५ सालची ही गोष्ट आहे. या गिरणी कामगार स्त्रियांनी आपापल्या पातळीवर घरगुती खानावळी सुरू केल्या. अशा सगळ्या स्त्रियांना एकत्र करून प्रेमाताईंनी अन्नपूर्णी महिला सहकारी सोसायटी लिमिटेड ही संस्था सुरू केली.

मुंबईसारख्या शहरात घरातून निघून रोज दोन-तीन तास प्रवास करून कार्यालयामध्ये पोहोचणाऱ्या नोकरदार माणसाला ताजं, सकस, गरम जेवण कामाच्या ठिकाणी हवंच होतं. असं जेवण घरगुती पातळीवर बनवणाऱ्या स्त्रियांना काम हवं होतं. ही साखळी जुळली आणि एक मोठा व्यवसाय उभा राहिला. कौशल्य आणि गरज यांचा ताळमेल घालणारा. दोन्ही बाजूच्या गरजा पूर्ण करणार हे कर्तव्य मानून मोठ्या मानाने ही नवी इमारत त्यांनी उभी केली. हे समाज कार्य उभाराहील, त्याच्यामागे होतं प्रेमाताई पुरव यांचं मजबूत संघटनकौशल्य आणि साध्यासुध्या स्त्रियांसाठी काहीतरी करण्याची प्रबळ इच्छा.