राष्ट्रीय वन शहीद दिन: इतिहास, महत्त्व आणि उत्सव

राष्ट्रीय वन शहीद दिन म्हणजेच नॅशनल फॉरेस्ट मारटर डे (national forest martyrs day) ११ सप्टेंबर रोजी साजरा केला जातो. नावाप्रमाणेच हा दिवस संपूर्ण भारतातील जंगल, जंगले आणि वन्यजीवांचे संरक्षण करण्यासाठी ज्यांनी आपले प्राण दिले त्यांना श्रद्धांजली अर्पण करण्यासाठी पाळला जातो. २०१३ मध्ये पर्यावरण आणि वन मंत्रालयाने घोषणा केल्यानंतर हा दिवस अधिकृतपणे अस्तित्वात आला.

राष्ट्रीय वन शहीद दिनाचा इतिहास:

११ सप्टेंबर ही तारीख पर्यावरण आणि वन मंत्रालयाने निवडली आहे कारण या तारखेला १७३० मध्ये कुख्यात खेजरली हत्याकांड घडले होते. या दुःखद घटनेच्या वेळी, राजस्थानचे तत्कालीन राजा महाराजा अभय सिंह यांच्या आदेशानुसार सैनिकांनी खेजर्लीची झाडे तोडण्यास सुरुवात केली, त्यांना त्यांच्या महालासाठी लाकूड गोळा करायचे होते. राजस्थानातील खेजरली गावातील बिश्नोई समाजातील लोक या झाडांना पवित्र मानत होते.

ही झाडे तोडताना अमृता देवी नावाच्या एका महिलेने पवित्र खेजरलीच्या जागी आपले मस्तक अर्पण केले होते. निरर्थक झाडे तोडण्याच्या कृत्याबद्दल संतप्त झालेल्या गावातील लोक निषेधार्थ उठले आणि झाडांच्या जागी आपल्या प्राणांची आहुती दिली.

मात्र या घटनेचे नंतर शोकांतिकेत रूपांतर झाले ज्याला आपण आज ‘खेजरली हत्याकांड’ म्हणून ओळखतो. सैनिकांनी तिचा शिरच्छेद केला आणि अमृताच्या मुलांसह ३५० हून अधिक लोकांना ठार मारणे सुरूच ठेवले, जे निषेधार्थ उठले आणि त्यांनी झाडांच्या जागी आपले प्राण अर्पण केले. त्यामुळे या घटनेचे हत्याकांडात रूपांतर झाले.

हे हत्याकांड ऐकून, हादरलेल्या राजाने ताबडतोब आपल्या सैनिकांना लोकांना मारण्याचे आदेश दिले आणि बिष्णोई समाजातील लोकांची माफी मागितली. राजा महाराजा अभय सिंह यांनी त्यांच्या माफीनामासोबतच बिश्नोई गावांच्या आजूबाजूच्या भागात झाडे तोडणे आणि प्राण्यांची हत्या होणार नाही, अशी घोषणा केली.

राष्ट्रीय वन शहीद दिनाचे महत्त्व:

परंतु तुम्हाला माहिती आहे का की दरवर्षी अनेक वन कर्मचारी आणि रेंजर्स भारतातील वन्यजीव, राष्ट्रीय उद्याने, जंगले, प्राणी अभयारण्य इत्यादींचे संरक्षण करताना आपले प्राण गमावतात आणि हे दरोडे, अवैध शिकार, तस्करी, दहशतवाद आणि तत्सम गोष्टींमुळे घडते. गुन्हेगारांनी केले.

काही वेळा अपघातामुळे किंवा एखाद्या प्राण्याची शिकार केल्यामुळेही असे होऊ शकते. परंतु या सर्व समस्या असूनही आणि आपला जीव गमावण्याच्या जोखमीसह हे वनपरिक्षेत्र अधिकारी आणि कर्मचारी आपली जंगले, वन्यप्राण्यांसह वन्यजीव आणि प्रजातींचे संरक्षण करण्यासाठी रात्रंदिवस काम करतात.

परंतु भारताच्या महान नैसर्गिक संसाधनांच्या सुरक्षिततेसाठी त्यांनी केलेले सर्व योगदान आणि बलिदान असूनही, आम्ही लोक म्हणून त्यांच्या योगदानाकडे दुर्लक्ष करतो आणि त्यांना योग्य तो आदर देत नाही.

अशाप्रकारे हा दिवस सर्व वनकर्मचाऱ्यांबद्दल आणि आपल्या वन्यजीव आणि पर्यावरणाच्या रक्षणासाठी काम करणाऱ्या सर्व लोकांसाठी जागृती मोहीम म्हणूनही काम करतो. भारत हा जगातील महाविविध देशांपैकी एक आहे याचा अर्थ निसर्गाने भारताला खूप वरदान दिले आहे आणि आता देवाने आपल्याला दिलेल्या निसर्गाच्या या देणगीचे संरक्षण करणे ही नागरिक म्हणून आपली जबाबदारी आहे.

राष्ट्रीय वन शहीद दिन सोहळा:

हा दिवस साजरा करण्यासाठी, भारतभरातील अनेक शैक्षणिक संस्था मोठ्या प्रमाणावर वृक्ष, जंगले आणि पर्यावरणाचे रक्षण करण्याबद्दल जागरूकता निर्माण करण्यासाठी आणि जागृत करण्यासाठी कार्यक्रम आयोजित करतात. आणि त्या दरम्यान ते खेजर्ली हत्याकांडातील पीडितांना आणि त्या सर्व लोकांना श्रद्धांजली वाहतात जे आपल्या जंगल आणि पर्यावरणाचे रक्षण करताना मरण पावले.

अधिकाधिक मुले सहभागी व्हावीत आणि जंगल संवर्धनाच्या महत्त्वाची जाणीव व्हावी यासाठी शाळा आणि महाविद्यालयांमध्येही विविध स्पर्धा आयोजित केल्या जातात. जेव्हापासून साथीचा रोग सुरू झाला आहे तेव्हापासून सर्व कार्यक्रम आभासी माध्यमाकडे वळले आहेत. त्यामुळे आज जी डेशी संबंधित कार्यक्रम मुख्यतः व्हिडिओ कॉन्फरन्सिंगद्वारे घडतात.

या दिवशी सरकार आणि इतर अनेक संस्था इंटरनेटवर विशेषत: सोशल मीडियाच्या माध्यमातून चळवळीशी अधिकाधिक जोडण्यासाठी विविध मोहिमा चालवतात. या दिवशी अधिकाधिक झाडे लावण्याची शिफारसही अधिकाऱ्यांकडून केली जाते आणि देशभरातील वृक्षारोपणाच्या अनेक कार्यक्रमांमध्ये अनेक लोक सहभागी होतात.

हे ही वाचा:

राष्ट्रवादीच्या अध्यक्षपदी पुन्हा शरद पवारच, एकमताने ठराव करण्यात आला मंजूर

रोड सेफ्टी वर्ल्ड सिरीजच्या आधी सचिन तेंडुलकरचे झाले कानपूरमध्ये जबरदस्त स्वागत

Follow Us

टाईम महाराष्ट्रचे अपडेट्स मिळवण्यासाठी आम्हाला फॉलो करा.