आज (२ ऑक्टोबर) राष्ट्रपिता महात्मा गांधी यांची १५३ वी जयंती आहे. यासोबतच भारताचे दुसरे पंतप्रधान लाल बहादूर शास्त्री यांची ११८ वी जयंतीही देश साजरी करत आहे. दोन्ही महान व्यक्तिमत्त्वांनी आपल्या कृती आणि विचारांनी देश आणि जगभरातील जनतेवर अमिट छाप सोडली आहे.
महात्मा गांधींनी सुरू केलेल्या सत्याग्रह जनआंदोलनाने इंग्रजांना भारतातून हद्दपार करण्यात मोठी भूमिका बजावली होती. त्याचबरोबर लाल बहादूर शास्त्री यांचेही भारताच्या स्वातंत्र्यलढ्यात महत्त्वाचे योगदान आहे. महात्मा गांधींनी नेहमीच लोकांना सत्य आणि अहिंसेच्या मार्गावर चालण्याची शिकवण दिली आणि लाल बहादूर शास्त्री यांची प्रतिमा देखील सर्वात प्रामाणिक नेता अशी आहे.
२ ऑक्टोबर रोजी महात्मा गांधींच्या जयंतीदिनी त्यांच्या स्मरणार्थ आंतरराष्ट्रीय अहिंसा दिन साजरा केला जातो. संयुक्त राष्ट्र महासभेने १५ जून २००७ रोजी २ ऑक्टोबर हा आंतरराष्ट्रीय अहिंसा दिन म्हणून साजरा करण्याचा ठराव मंजूर केला.
महात्मा गांधींचा जन्म आणि कौटुंबिक पार्श्वभूमी
महात्मा गांधी यांचा जन्म २ ऑक्टोबर १८६९ रोजी गुजरातमधील पोरबंदर येथील मोध वैश कुटुंबात झाला. त्यांचे पूर्ण नाव मोहनदास करमचंद गांधी होते. ब्रिटीश राजवटीत त्यांचे वडील करमचंद हे पोरबंदर संस्थानाचे दिवाण होते आणि आई पुतलीबाई गृहिणी होत्या. आजोबा ओटा गांधी यांची दोन तर वडील करमचंद गांधी यांची चार लग्ने झाली होती. मोहनदास एक बहिण आणि तीन भावांमध्ये सर्वात लहान होते. महात्मा गांधींनी त्यांच्या ‘सत्याचे प्रयोग’ या आत्मचरित्रात त्यांच्या कुटुंबाची ओळख करून दिली आहे. ज्यामध्ये त्यांचे कुटुंब पूर्वी किराणा मालाचा व्यवसाय करत असल्याचे सांगण्यात आले आहे.
राजकीय समस्यांमुळे कुटुंबाला पोरबंदर सोडून तत्कालीन जुनागड राज्यात जावे लागले. महात्मा गांधींचे वडील करमचंद गांधी यांनी पोरबंदरची आवड सोडून राजस्थान दरबारात काम केले. पुढे त्यांनी राजकोट व वांकानेर येथे दिवाण म्हणून काम केले. आयुष्याच्या शेवटच्या दिवसात त्यांना राजकोट कोर्टातून पेन्शन मिळत असे. मोहनदास अवघ्या १३ वर्षांचे असताना त्यांचा विवाह १४ वर्षांच्या कस्तुरबा गांधी यांच्याशी झाला. त्यांच्या लग्नासोबतच कुटुंबातील इतर काही भावा-बहिणींचे लग्नही पार पडले. महात्मा गांधींना चार पुत्र हरीलाल, मणिलाल, रामदास आणि देवदास होते.
लाल बहादूर शास्त्री यांचा जन्म आणि कौटुंबिक पार्श्वभूमी
लाल बहादूर शास्त्री यांचा जन्म २ ऑक्टोबर १९०४ रोजी उत्तर प्रदेशातील मुगलसराय (आता दीनदयाल उपाध्याय नगर) येथील कायस्थ कुटुंबात झाला. त्यांचे वडील शारदाप्रसाद हे शिक्षक होते पण त्यांना मुन्शीजी म्हणत. पुढे महसूल विभागात कारकून म्हणूनही काम केले. आई रामदुलारी ग्रहणी होती.
शास्त्री दीड वर्षांचे असताना त्यांच्या वडिलांचे निधन झाले. कुटुंब अडचणीत आले. आई रदुलारीने आपल्या वडिलांच्या म्हणजेच शास्त्रींचे आजोबा हजारीलाल यांच्या घरी जाण्याचा निर्णय घेतला. शास्त्री यांचे बालपण नानिहाल मिर्झापूर येथे झाले. नंतर त्यांनी हरिश्चंद्र हायस्कूल आणि काशी विद्यापीठात शिक्षण घेतले. शास्त्री ही पदवी मिळाल्यानंतर त्यांनी आपले आडनाव श्रीवास्तव काढून टाकले होते. १९२८ मध्ये शास्त्री यांचा विवाह मिर्झापूर येथील ललिता यांच्याशी झाला. त्यांना सहा मुले, दोन मुली आणि चार मुलगे. लाल बहादूर शास्त्रींच्या चार मुलांपैकी अनिल शास्त्री हे काँग्रेसचे तर सुनील शास्त्री हे भाजपचे नेते आहेत.
महात्मा गांधी आणि लाल बहादूर शास्त्री यांच्या कार्य आणि विचारांनी भारताच्या स्वातंत्र्यलढ्याला आणि नंतर स्वतंत्र देशाला आकार देण्यात मोठी भूमिका बजावली. महात्मा गांधींनी साधे राहणीमानाचा प्रचार केला तर लाल बहादूर शास्त्री हे साधेपणा आणि नम्रतेचे समानार्थी मानले जातात. १९६५ च्या भारत-पाकिस्तान युद्धादरम्यान लाल बहादूर शास्त्रींनी ‘जय जवान जय किसान’चा नारा दिला होता.
हे ही वाचा:
Pune Chandani Bridge : अखेर चांदणी चौकातील पुल जमीनदोस्त पण, वाहतूक अजूनही बंदच
Follow Us
टाईम महाराष्ट्रचे अपडेट्स मिळवण्यासाठी आम्हाला फॉलो करा.