चित्ते शतकानुशतके भारतीय जंगलांचा एक अविभाज्य भाग ठरले आहेत. अगदी लिखित इतिहासाच्या आधीपासून म्हणजेच निओलिथिक युगातील गुहा चित्रांमध्ये आणि मुघल आणि ब्रिटीश काळात लिहिलेल्या जर्नल्समध्ये त्यांचा झालेला उल्लेख दिसून येत आहे. पण खरे पाहता हा चित्ता आता भारतीय जंगलात आढळत नाही.
वाढती मानवी लोकसंख्या, कमी होत जाणारे शिकारी तळ आणि राजघराण्यातील अनिर्बंध शिकार यामुळे चित्ता हळूहळू नष्ट होत गेला.
पृथ्वीवरील सर्वात वेगवान प्राणी — जो काही सेकंदात ताशी १२० किमीचा वेग पकडू शकतो — तो गोळ्यांच्या मागे शकला नाही. आणि कधीतरी १९४७ मध्ये, कोरावीच्या महाराजांनी केलेल्या गोळ्यांनी शेवटच्या तीन चित्त्यांचं मृत्यू झाला असे मानले जाते. १९५२ मध्ये, चित्ता अखेर भारतातून नामशेष झाल्याचे घोषित करण्यात आले.
भारतात चित्त्यांचा परतीचा प्रवास
पण भारताला नेहमीच चित्ता आपल्या जंगलात परत हवा होता. इराणने भारताची विनंती धुडकावून लावल्याने एशियाटिक चित्ता पुन्हा आणण्याचा प्रयत्न अयशस्वी झाला.
आत्तापर्यंत इराणकडे फक्त २० आशियाई चित्ते शिल्लक आहेत. त्यानंतर भारतीय सरकार आफ्रिकेकडे वळले. ज्यांच्याकडे सध्या जवळपास ७,००० चित्ते शिल्लक आहेत, बहुतेक चित्ते हे नामिबिया, बोत्सवाना आणि दक्षिण आफ्रिकेच्या जंगलात आढळून येतात.
१२ वर्षांहून अधिक वाटाघाटीनंतर, नामिबिया आणि भारताच्या सरकारांनी अखेर या वर्षी एक करार केला. नामिबियाने पुढील पाच वर्षांत ५० चित्ते भारतात पाठवण्याचे मान्य केले आहे.
प्रवास आणि आगमन
आठ चित्ते — पाच नर आणि तीन मादी — नामिबियाहून विशेष बोईंग ७४७ – ४०० विमानातून जयपूरला आणले जातील, २० तासांत ८,००० किलोमीटरचे अंतर कापून हे चित्ते भारतात आणले जातील. यावेळी नामिबियाच्या चित्ता संवर्धन प्रतिष्ठाना (CCF) ची एक टीम देखील प्राण्यांसोबत असेल .
कुनो राष्ट्रीय उद्यान
कुनो राष्ट्रीय उद्यानात हे ७४८ चौरस-किमी संरक्षित क्षेत्र आहे, जे दिल्लीच्या दक्षिणेस सुमारे २०० मैल आहे. या चित्त्यांना उद्यानापासून दूर ठेवण्यासाठी १२ किमी लांब कुंपण उभारण्यात आले आहे, ज्यामध्ये जास्तीत जास्त २१ चित्ते राहू शकतात.
शेवटच्या क्षणी गडबड
‘प्रोजेक्ट चीता’ ला शेवटच्या क्षणी अडचणीचा सामना करावा लागला जेव्हा भारताने आठ पैकी तीन चित्ता घेण्यास नकार दिला, कारण ते बंदिवासात प्रजनन केले गेले होते आणि ते जंगलात टिकू शकत नाहीत. पण नामिबियाच्या पर्यटन मंत्रालयाने सांगितले की, आठही प्राणी लहान असतानाच पकडले गेले होते.
अभयारण्यातील ५० × ३० मीटरच्या परिसरात एका महिन्यासाठी चित्त्यांना अलग ठेवण्यात येईल आणि त्यांना सतत निरीक्षणाखाली ठेवले जाईल. त्यानंतर त्यांना संरक्षित क्षेत्रात सोडण्यात येईल.
जोखीमचा घटक
तज्ञांनी या उपक्रमाबाबत अनेक चिंता व्यक्त केल्या आहेत. जसे की केवळ १२ – किमी क्षेत्र कुंपण घातलेले आहे आणि चित्ता अभयारण्याच्या बाहेर जाऊ शकतात. आफ्रिकेत आढळत नसलेल्या चितळ हरणाची शिकार करणे चित्त्त्यांना आव्हानात्मक वाटेल असेही त्यांचे म्हणणे आहे. परंतु आफ्रिकेतील काही भागांमध्ये अशाच प्रयोगांचे चांगले परिणाम दिसून आले आहेत कारण चित्ता हे भारतीय वातावरणासाठी अत्यंत अनुकूल आहेत.
हे ही वाचा:
विक्रांत रोना तमिळ ओटीटी रिलीज: तारीख, वेळ, कुठे आणि केव्हा पहावे?
अलबत्या गलबत्या नाटकातील ‘या’ प्रसिद्ध अभिनेत्याची एक्सिट
Follow Us
टाईम महाराष्ट्रचे अपडेट्स मिळवण्यासाठी आम्हाला फॉलो करा.
